Büyük Han

Kıbrıs’ın başkenti Lefkoşa’nın nadide tarihi eserlerinden biri olan Büyük Han, yapıldığı dönemden itibaren büyük ilgi görmüş ve oldukça yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Asmaaltı Meydanı’nda yer alan Kumarcılar Hanı ile beraber bugüne kadar sapasağlam aktarılan hanlardan ikisidir. Kumarcılar Hanı’nın bulunduğu Asmaaltı Meydanı’nın güneybatısından yer alan Büyük Han, ihtişamlı duruşu ile de oldukça dikkat çekici bir tarihi eserdir. Kıbrıs’ın kültür turizmi açısından önemli eserlerinden biri olan Büyük Han ile yapıldığı dönemi iliklerinize kadar hissedebilirsiniz. Peki, Büyük Han’ın tarihi nedir? Ne zaman ve nasıl yapılmıştır? Sizlere bunlardan bahsedelim. 

Büyük Han ve Tarihi Özellikleri 

1 Ağustos 1571’de Kıbrıs’ın Osmanlılar tarafından fethedilmesinden bir yıl sonra, yani 1572 yılında, Büyük Han’ın inşası başlamıştır. Ancak yapının inşaya başlaması akabinde iki farklı sonuç bizleri karşılıyor. Yani iki farklı olay ve sonuç çerçevesinde Büyük Han’ın yapımına başlandı. Peki, bu olaylar hangileridir? Sizlere bundan bahsedelim. 

1. Osmanlı Devleti tarafından belirlenen ilk Kıbrıs Beylerbeyi olan Avlonyalı Muzaffer Paşa, Kıbrıslılardan vergi toplayarak bu hanın yapılmasını sağlamıştır. 

1. Yavuz Sultan Selim’in Ayasofya Camii için vakıf olması maksadı ile yaptırdığı dükkanların, Kıbrıs Beylerbeyi olan Sinan Paşa tarafından yıkılması ve yerine bu hanın yapılması, ikinci öngörü olarak geçmektedir. 

Yukarıda yer alan iki öngörüye göre Büyük Han’ın inşası başladı. Ancak net bir sonuca ulaşılamadığı için, bu iki olaydan da bahsetmek gerekir. 

Büyük Han’ın İnşası ve Bugüne Kadar Aktarılması 

Bursa’da yer alan Koza Han’ın, Kıbrıs’ta yer alan Büyük Han’a ilham verdiği bilinmektedir. Koza Han’da olduğu gibi avlu, avlunun tam merkez kısmında yer alan mescid ile beraber bir şadırvan benzeri yapı bulunmaktadır. Kök Meclisi olarak adlandırılan alanın güneybatısında ise bir mezar bulunur. Bu mezarın kime ait olduğu bilinmezken, mescidde namaz kılarken vefat eden kişilerden birinin olduğu iddia edilmektedir. Büyük Han ile ilgili olarak bilinmesi gerekenler ise aşağıda sınıflandırılmıştır: 

• Yeni Han olarak inşası sonrasında adlandırılan bu han, farklı şekillerde de isimlendirilmiştir. 

• Alanyalılar Hanı olarak da adlandırılan bir han olmuştur. Bunun en önemli sebebi de, Alanya’dan gelen tüccarların uğrak noktası olmasıdır.  
• 17. Yüzyılda yapımı tamamlanan “Kumarcılar Hanı” sonrasında ise halk tarafından, daha büyük olması sebebi ile Büyük Han olarak adlandırılmıştır. 
• İnşa edildiği döneme yazılı kaynaklardan bakıldığında ise, alt katı ve üst katının farklı şekilde kullanıldığı bilinmektedir. Bu çerçevede alt katları ticarethane olarak kullanılırken, üst katı şuan ki otellerin vazifesini görmüştür. 
• Asmaaltı Meydanı’na açılan giriş kapısının her iki tarafından revaklar (üstü kapalı ancak önü açık olan alan) yer aldığı için, bu revaklar ile hayvanlara yem ve su verilmiştir. 
• 1878 ile 1903 yılları arasında Birleşik Krallığın hakimiyetinde olması sebebi ile bir süre hapishane olarak kullanıldı ve buna ek olarak Büyük Han’ın fakirlere barınak olması sağlandı. 

• 1903 ile 1947 yılları arasında ise hanın gerçek görevi sürdürülmüştür. Bu sebeple belirtilen yıllar oldukça önemlidir. 
• 1947 ile 1962 yılları arasında ise küçük bir mahalleyi andıran bir görevdeydi. Buna göre belirtilen tarihler arasında durumu iyi olmayan halka, uygun fiyatlara kiralanmıştır. 
• 1963 yılında ise restorasyon çalışmaları başlatıldı, ancak toplumlararasında meydana gelen çatışmalar sonucunda bu restorasyon yarım kaldı. 
• 1982 ile 2002 yılları arasında hanın restorasyonu tamamlandıktan sonra, küçük dükkanlar ve galerinin yer aldığı bir sanat merkezi olarak hanın görevi devam ettirildi. 
• Küçük lokanta ve kahvehaneler ile hediyelik eşya dükkanları ise handa hali hazırda mevcuttur. 

Büyük Han’ın Mimari Özellikleri 

İki katı olup ve revakları bulunan bu alanın etrafı, dikdörtgen bir avlu ile çevrelenmiştir. Sivri kemerler ise, avlunun ikinci katının oluşmasını destekler. Hanın alt katında bir su deposu yer almakta olup, ahırlar da bulunur. Üst katın ön kısmında kubbeler yer alırken, yan taraflarda ise tonozlar (kemerlerin bir araya gelmesi ile oluşturulan yapı) ile kaplanmış odalar yer almaktadır. 

Koza Han ile benzerlikleri üst seviyede olan bu tarihi yapı, iki farklı girişe sahiptir. Kumarcılar Hanı ile de yapısı itibari ile benzerler. Ancak Kumarcılar Hanı’ndan daha büyük olduğu için, Büyük Han olarak isimlendirilmektedir. 

Lefkoşa’da Diğer Önemli Tarihi Değerler 

Lefkoşa, tarih boyunca yüzlerce yıl Kıbrıs’a başkentlik yapmış ve her daim başkentliği ile ön plana çıkan bir şehir olmuştur. Yüzlerce yıllık bu süreçte farklı tarihi yapıların inşası da gerçekleştiği için, günümüzde kültür turizmi bakımında Lefkoşa’nın önemi ortadadır. Peki, Lefkoşa’da Büyük Han’dan sonra ziyaret edilmesi gereken diğer tarihi değerler hangileridir? Sizlere bunlardan bahsetmeye çalışalım. 

• Lefkoşa Kent Surları: Lefkoşa’yı çevreleyen surlar olarak bilinen Lefkoşa Kent Surları, dönemin mimarisinin öngörülmesi açısından oldukça önemli. Şuan ise belirli surlar yıkılarak, motorlu araçların geçişi için bir yol oluşturulmuş durumda. 
• Derviş Paşa Konağı: 1807 yılında inşası tamamlandıktan sonra kullanıma açılan Derviş Paşa Konağı, harika mimari özelliklere sahiptir. 
• Kumarcılar Çarşısı: 17. yüzyılda yapımı tamamlandıktan sonra her dönemde çarşı olarak kullanılan bu çarşı, oldukça önemli bir yapıya sahiptir. Dönemin özelliklerini bu hanı ziyaret ederek anlayabilirsiniz. Ayrıca Kıbrıs’ta yer alan iki handan bir tanesidir. 
• Bandabulya Çarşısı: Geçmişteki pek çok eserde, Bandabulya Çarşı’sından söz edilmiş ve önemi her dönem vurgulanmıştır. Bu sebepten ötürü Lefkoşa’yı ziyaret ettiğinizde, tarihi Bandabulya Çarşı’sını görmeden gitmeyin. Bu çarşıdan alışveriş yapmanız da mümkündür. 
• Selimiye Camii: Kıbrıs’ın en büyük camisi olan Selimiye Camii, ilk inşası döneminde St. Sophie Katedrali olarak inşa edilmiştir. Daha sonra Osmanlı Devleti tarafından belirli değişiklikler ile camiye çevrilmiştir. Bu sebepten ötürü tarihte iki farklı dine ait bir mabet olarak faaliyet göstermesi, ziyaret edilmesi açısından yeterli bir sebeptir. 

• Barbarlık Müzesi: Çocuk, kadın ve yaşlı demeden, 1963 yılında katledilen masumlar için bir anıt müze görevindedir. O masumlara ait değerleri görerek, onların yaşadıklarını bir an olsun bile hissedebilirsiniz. 

Kıbrıs’a gelen ziyaretçilerin en önemli uğrak noktası olan Lefkoşa, bu sebepten ötürü milyonlarca turisti ağırlamaktadır. Sizler de yukarıda bahsedilen tarihi güzellikleri görmek ve farklı bir deneyim yaşamak isterseniz, Lefkoşa’yı ziyaret edebilirsiniz. Çünkü Lefkoşa, tarihte en iyi şekilde başkentlik yapmış ve şuan hali hazırda başkentlik görevine devam eden önemli bir şehirdir. Sizler de bu şehri ziyaret ederek, tarihin akışında kendinizi hissetmeniz mümkündür. Aynı zamanda İnstagram.com/kibristatatile/ adlı İnstagram hesabımızı takip ederek, renkli görselleri görebilirsiniz.